بررسی شدت بیماری زایی و تنوع ژنتیکی جدایه های spiroplasma citri عامل بیماری ریزبرگی مرکبات در استان فارس

چکیده بیماری ریزبرگی (stubborn) که عامل آن spiroplasma citri است یکی از بیماری های مهم اقتصادی مرکبات در دنیا و ایران می باشد. ناقل اصلی این بیماری در ایران زنجرک circulifer haematoceps است. در این تحقیق شش جدایه از s. citri شامل جدایه های فسا i، فسا iii، داراب i، داراب ii، داراب iii و داراب iv از زنجرک c. haematoceps از مزارع کنجد استان فارس و یک جدایه از آن از مرکبات منطقه خفر استان فارس (جدایه قدیمی) از نظر علائم بیماری و تنوع ژنتیکی مقایسه شدند. برای مقایسه علائم و شدت بیماری آن از آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاتصادفی با پنج تکرار با فاکتورهای فصل (فصل زمستان و فصل تابستان) و جدایه های s. citri با هفت سطح (جدایه های فسا i، فسا iii، داراب i، داراب ii، داراب iii، داراب iv و قدیمی) در گلخانه اجرا شد. یک بار در زمستان و یک دفعه در تابستان به طور هم زمان هر جدایه با روش پیوند جانبی به پنج بوته جوان و هم سن پروانش انتقال داده شد. در فصل زمستان نسبت به تابستان دوره نهفتگی، مدت زمان لازم برای شروع پژمردگی و زردی طولانی تر بود. تجزیه آماری داده ها نیز نشان داد که فصل اثر معنی داری (p?%1) بر تمام صفات مورد مطالعه دوره کمون بیماری، تعداد روز تا شروع زردی و ریزبرگی و نیز مدت زمان مایه زنی تا شروع پژمردگی دارد وتمامی این دوره ها در تابستان کوتاه تر بود. از طرفی اختلاف معنی داری (p?%1) بین جدایه ها در رابطه با همه این صفات وجود داشت. هم چنین اثر متقابل معنی داری (p?%1) بین دو فاکتور فصل و جدایه وجود داشت. آلودگی بوته های پروانش به s. citri در آزمون واکنش زنجیره ای پلی مراز (pcr) با استفاده از آغازگر اختصاصی p89-f/r که قطعه ای با اندازه تقریبی 707 جفت باز از ژن p89 را تکثیر می کند تأیید شد. به منظور بررسی تنوع ژنتیکی جدایه های s. citri در استان فارس، از چهار جفت آغازگر ssr شامل ssr20a f/r، ssr02 f/r، ssr06 f/r و ssr20b f/r که قطعاتی با اندازه تقریبی 155 تا 239 جفت باز از کروموزوم را تکثیر می کنند استفاده شد. با جفت آغازگرهای ssr20a f/r، ssr06 f/r و ssr20b f/r طی دو بار pcr در پروانش های مایه زنی شده با تمام جدایه های مورد مطالعه قطعه های مورد انتظار تکثیر شد. با جفت آغازگر ssr02 f/r طی دو بار pcr فقط در پروانش های مایه زنی شده با جدایه های قدیمی، داراب iii و داراب i، قطعه مورد انتظار تکثیر گردید ولی با بقیه جدایه ها تکثیر نشد و مشخص گردید بر اساس واکنش در آزمون ssr pcr هفت جدایه مورد مطالعه در دو گروه قرار می گیرند. گروه اول شامل جدایه های قدیمی، داراب i و داراب iii و گروه دوم شامل فسا i، فسا iii، داراب ii و داراب iv بودند. تجزیه فیلوژنتیکی ترادف های محصول ssr pcr با جفت آغازگر ssr02 f/r نشان داد که جدایه های قدیمی، داراب i و داراب iii یکسان نیستند. در تجزیه فیلوژنتیکی با استفاده از ترادف های محصول ssr pcr با جفت آغازگر ssr20a f/r جدایه های فسا i، فسا iii، داراب ii و داراب iv نیز متفاوت بودند. . نتایج بدست آمده از این مطالعه در اصلاح ارقام مقاوم مفید است. تنوع ژنتیکی جدایه-های s. citri با استفاده از آغازگرهای ssr برای اولین بار در استان فارس گزارش می شود. کلمات کلیدی: spiroplasma citri، شدت بیماری زایی، ssr pcr، تنوع ژنتیکی